Zweedse uitvinding
Wist je dat havermelk een Zweedse uitvinding is? Wetenschappelijk onderzoeker Rickard Öste, verbonden aan de Lund Universiteit – de op-een-na-grootste universiteit van het land - bedacht deze drank in de jaren ’80. Hij ging op zoek naar een melk-alternatief voor mensen met lactose-intolerantie. Bij zijn onderzoek stelde hij een belangrijke randvoorwaarde: de CO2-uitstoot van deze drank moest substantieel kleiner zijn dan die van koemelk.
De Zweedse onderzoeker kwam uit bij haver, een veel verbouwde graansoort in Zweden. Na talrijke proeven ontdekte Öste de juiste dosering van water, enzymen en koolzaadolie. Met een lichtzoete smaak en een veel kleinere impact op het milieu. Samen met zijn broer Björn, een ondernemer in de techindustrie, besloot hij om de drank in 1994 onder de naam Oatly aan Zweedse supermarkten te verkopen.
Boe-boe, geen koe
Er was lef voor nodig om van Oatly een wereldspeler te maken. Die lef deed zijn intrede met de aanstelling van de Zweedse ondernemer Toni Petersson als nieuwe CEO in 2012. Onder zijn leiding verschoof de focus naar een jonge doelgroep (millennials en generatie X) en werd de saaie huisstijl ingeruild voor de huidige losse stijl die ook merken als Tony’s Chocolonely en Innocent (sapjes) hebben omarmd.
In 2014 maakte Oatly op social media reclame met een muzikale boodschap van CEO Toni Petersson waarin hij tussen de haverplanten ‘Wow, wow, no cow’ zingt.
Charmeoffensief via barista’s
In 2017 had Oatly genoeg zelfvertrouwen opgedaan om de overstap naar de Amerikaanse markt te maken. Daarbij koos Petersson voor een onconventionele aanpak. Geen grootschalige reclamecampagne en distributie via supermarktketens maar een olievlekachtige aanpak via hippe koffietentjes. In eerste instantie alleen met de baristavariant, havermelk die goed opschuimt en daardoor zeer geschikt is voor in cappuccino’s.
Het merk bleek in de smaak te vallen en geleidelijk breidde Oatly zijn marktgebied uit van meer en meer koffietentjes in New York, naar meer zaken aan de Oost- en Westkust van de VS. Uiteindelijk belandde het merk in 15.000 Starbucks-filialen en in Amerikaanse supermarkten met een groot assortiment havermelkproducten. Na de VS volgde expansie naar markten in Europa, Azië en Australië.
Alternatief voor melk
Een bedrijf dat een alternatief biedt voor melk en daarbij aanzienlijk minder CO2 uitstoot dan de zuivelindustrie (zie pagina 37 van het Sustainabilityrapport 2022) dat sprak ASN Impact Investors al een tijdje aan. Daarom tipten ze onze duurzaamheidsonderzoekers om Oatly eens tegen het licht te houden. Dat gebeurde In de herfst van 2022. Beleidsdocumenten, het jaarverslag en het duurzaamheidsverslag dienden als basis van het onderzoek.
Onze duurzaamheidsonderzoekers keken eerst kritisch naar het vakbondsbeleid (niet gek voor een bank met een vakbondsverleden). In Oatly’s eigen fabrieken en kantoren in Zweden, Singapore, de VS, China en Nederland (sinds 2021 in Vlissingen) werken bij elkaar ruim 1.900 medewerkers. De medewerkers van deze vestigingen hebben het recht om lid te worden van een vakbond en zichzelf met bijvoorbeeld een ondernemingsraad te organiseren.
In landen waar dit volgens de wet niet is toegestaan zoals in China, moet Oatly alternatieve vormen van onafhankelijke en vrije vertegenwoordiging van werknemers aanbieden. Dit is terug te lezen op pagina 5 van Oatly’s Code of Conduct (gedragsregels). Het eerste groene vinkje kon worden gezet.
48 liter water nodig
Een andere plus is dat Oatly onze onderzoekers heeft laten weten dat de havermelkfabrieken niet zijn gesitueerd in gebieden met grote watertekorten. Dit is een belangrijk punt omdat voor de productie van 1 liter havermelk 48 liter water nodig is. Dit lijkt veel maar het valt in het niet bij de 628 liter water die nodig is voor de productie van een liter koemelk. Het gaat in deze vergelijking overigens om het waterverbruik van weiland en akker tot het pak in de supermarkt.
Het wordt een beetje saai maar nog een grote groene vink krijgt Oatly voor het anti-gifbeleid. Leveranciers van haver mogen geen gebruik maken van agressieve bestrijdingsmiddelen zoals het in de VS populaire glyfosaat (bekend van het Amerikaanse bedrijf Monsanto). Dit beleid is terug te vinden in het duurzaamheidsverslag. Daarnaast wordt het aan de productkant nog eens bevestigd door het certificaat dat Oatly heeft gekregen van het Amerikaanse keurmerk The Detox Project.
Aan controverses geen gebrek
Zoals gebruikelijk werd in het duurzaamheidsonderzoek ook stilgestaan bij mogelijke controverses rond het merk. Spoiler alert: daaraan hebben de Zweden geen gebrek. Ze hebben er zelfs een apart site (f*ckoatly.com) voor in het leven geroepen. Bezoekers kunnen lezen dat de site helpt om ‘fans en de duizenden mensen die ons haten beter te laten begrijpen wat er allemaal mis is met Oatly’. Het merendeel van deze zaken woog niet mee in ons duurzaamheidsonderzoek.
We stonden wat langer stil bij de controverse met de Amerikaanse vermogensbeheerder Blackstone. Het bedrijf nam in 2020 een belang (van minder dan 10%) in Oatly. Op Twitter en andere sociale mediaplatformen kreeg het Zweedse bedrijf vervolgens het verwijt met twee maten te meten. Oatly presenteert zich nadrukkelijk als een bedrijf dat de klimaatopwarming wil afremmen. Terwijl Blackstone geld heeft geleend aan een bedrijf dat betrokken was bij de aanleg van een veel bekritiseerde snelweg door het Amazonegebied. Bij die aanleg werden hectares aan bos gekapt.
Plussen en minnen op een rij
Deze casus was voor onze duurzaamheidsonderzoekers uiteindelijk geen reden om Oatly af te keuren. Hoewel het niet goed was voor Oatly’s imago vinden wij de link tussen Oatly en ontbossing zeer indirect. Wat voor ons veel zwaarder telt is dat het bedrijf op veel fronten met duurzaamheid bezig is, goede resultaten boekt en daar transparant over communiceert in het jaarlijkse duurzaamheidsverslag. Het antwoord op de vraag die we aan het begin van dit verhaal stelden is dus: ja, Oatly verdient een plek in de duurzame kopgroep, het ASN Beleggingsuniversum.
Beleggen ASN-fondsen in Oatly?
In 2021 vond Oatly de tijd rijp om naar de beurs te gaan. Met het opgehaalde kapitaal bouwde het bedrijf nieuwe fabrieken in Europa, de VS en Azië. Om de internationale ambities van het bedrijf te benadrukken kozen de Zweden voor een aandelennotering aan de Amerikaanse Nasdaq en niet aan de beurs van Stockholm.
Tijdens het schrijven van dit artikel stond Oatly wel op de lijst met goedgekeurde bedrijven maar zat het aandeel nog niet in een ASN Beleggingsfonds. Waarom niet? De fondsbeheerder vond in oktober 2022 de winstgevendheid ‘matig’ en de verhouding tussen koers en winst nog te hoog. Zodra hij besluit om een scheutje havermelk aan de portefeuille toe te voegen hoor je dat natuurlijk als eerste op asnbank.nl.
| opgericht in 1994 |
| aantal medewerkers: 1.912 |
| CEO: Jean-Christophe Flatin (sinds 2023) |
| beursnotering: Nasdaq |
| totale omzet: € 674 miljoen |
| In Nederland: fabriek in Vlissingen |
| status: Goedgekeurd |
Goedgekeurd/Afgekeurd
In deze rubriek staan we stil bij bedrijven die zijn goed- of afgekeurd. Bedrijven die zijn goedgekeurd krijgen een plekje in het ASN Beleggingsuniversum, een lijst met meer dan 300 bedrijven.
Goedkeuren en afkeuren van bedrijven, doet ASN Bank dat zelf?
Meer lezen over duurzaam beleggen
Is beleggen iets voor jou? En wil je eerst meer weten? Lees dan meer over beginnen met beleggen.
Let op: Met beleggen loop je risico en maak je kosten. Je kunt je inleg of een deel daarvan verliezen.
Dit artikel is gepubliceerd op 15 september 2023.
